Ekonomide Starbucks etkisini duymuşsunuzdur. 1 dolarlık kahveye nasıl 7 dolar ödediğimizi anlatan etkidir bu. 6 dolarlık fark hizmete, mekana verilen rakamdır. Starbucks etkisi ekonomide kendini ispatlamış durumda. Burada tabi ki bir hizmet alımı söz konusu. Verilen paranın bir anlamda geri dönüşü ürün olarak olmasa da hizmet olarak dönüyor.

Bugün ise bir dünya markasının local pazara girmesiyle local ekonomide aniden ortaya çıkan farklı bir duruma tanıklık ettim. Burger King etkisi konunun benzetme kısmı olmasına karşı evreni simgeleyen bir sonucu ortaya çıkardığı için bu isimle anmak sanırım yanlış olmaz. 🙂

Yakın zamanda evimin yakınına bir Burger King açıldı. Evimin çevresinde standartların üstünde mekanlar olmasına karşın Burger King’in açılması piyasayı ve local ekonomiyi bir anda etkisi altına almış. Nasıl mı?

Buyrun…

Dün terziye gitmiştim. Terziye gittiğimde terziyle sohbet ederken terzi daha ikinci cümlesinde yakın zamanda açılan Burger King’den yakındı. Burger King’in Buca’ya yaklaşık bir ay önce açtığı yeni şubesinin yerine 15.000 TL kira ödüyor olması çevredeki mülk sahiplerinin de emlak fiyatlarında gerçekle ilgisi olmayan zamlar yapmasına neden olduğunu anlattı ve kendisinden örnek verdi. Aylık olarak 1.200 TL kira öderken, mülk sahibi zam döneminde kirayı 5.000 TL’ye çıkarmak istediğini anlatınca şaşırdım. Aradaki artış abesle iştigal olunca acaba sadece tek bir mülk sahibinin kuruntusu mu diye biraz araştırma yapınca durumun hiçte öyle olmadığını gözlemledim. Terzinin hemen yukarısında bulunan bir kafe’de de aynı durum varmış. Kafe sahibi aylık 450 TL kira öderken mülk sahibi zam döneminde kiranın 3.500 TL olacağını söylemiş. Çevredeki birçok mülk sahibi Burger King’in aylık ödediği kiranın etkisiyle kıyas yaparak kiralara gerçekle ilgisi olmayan bir artışa gitmişler.

Hal böyle olunca esnaf bu etkiyi kaldıramamış. Bazıları yakın zamanda dükkanlarından çıkacakken bazıları da fiyatlara ciddi oranda zam yapmak zorunda kalmış. Çevreye kalitesi yüksek mekanların açılması kira oranlarında böyle bir artış yaşatmazken bir dünya markasının pazara gelmesi bir anda durumu değiştirmiş. Local ekonomiyi bu yönde değiştiren bu durumu hikayenin ana kahramanı Burger King olmasından dolayı  buna Burger King etkisi dedim. Burger King’den dolayı 2 TL’lik terzi işine 5 TL vermemin sancısı mı, etkisi mi bilinmez ama bugünden itibaren burada local olarak hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağını söyleyebilirim.

Büyük markaların sermaye ve tüketim güçlerinin de etkileriyle local pazarlarda yaptıkları agresif girişimler, local ölçekte hem tüketicileri, hem satın alım dengelerini hem de emlak fiyatlarını nasıl ve hızlı bir şekilde değiştirdiğinin net bir örneği.

Bizim buralarda şartlar yeterli olgunluğa erişmeden, marka kelimesinin daha ne anlama geldiğini dahi bilmeyen mülk sahipleri yerel olmadan global olmaya çalışmışlar.

Ne diyelim, hayırlar olsun…